Η Χίος , σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, οφείλει το όνομα της στην Χιόνη , κόρη του βασιλιά Οινοπίωνα από την Κρήτη , που ήταν και ο πρώτος οικιστής του νησιού.

 Αξίζει όμως να αναφερθεί ότι η λέξη Χίος , φοινικική ή συριακή , σημαίνει μαστίχα ή φίδι, και είναι γνωστό ότι η Χίος ονομαζόταν και Οφιούσσα για τα πολλά της φίδια αλλά και Πιτυούσσα για τον μεγάλο δασικό πλούτο της σε  πεύκα .

Σύμφωνα με αρχαιολογικά ευρήματα (’Αγιο Γάλας, Εμπορειός, ) η Χίος κατοικείται από την Νεολιθική εποχή . Η κατοίκηση της είναι συνεχής ως τις μέρες μας .

 Κατά την αρχαιότητα το νησί αναδεικνύεται σε μια ισχυρή και εμπορική δύναμη με οικονμική και πολιτισμική άνθηση που διαρκεί  από τον 4ο εώς τον 7ο αιώνα π.Χ. αιώνα .

Ο Θουκυδίδης θεωρεί τους Χιώτες ως τους ‘’πλουσιότερους των Ελλήνων ’’, ενώ ο Ηρόδοτος μιλάει για την γενναιότητα τους στην ναυμαχία της Λάδης (494 π.χ) όπου με 100 τριήρεις παρέμειναν στην θέση τους , μόνοι αυτοί από όλους τους συμμάχους , εναντίον των Περσών.

Την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Χίο επικρατούν οι Μακεδόνες . Στο Αρχαιολογικό Μουσείο του νησιού σώζεται μαρμάρινη επιγραφή –‘’επιστολή’’ στην οποία ο Μ. Αλέξανδρος ρυθμίζει διάφορα πολιτικά θέματα των Χιών .

Τον 2ο αιώνα η Χίος περνάει στην Ρωμαϊκή κυριαρχία και αποτελεί βάση για τον ρωμαϊκό στόλο.  Λόγω του οικονομικού μαρασμού της και χάρη στην φιλορωμαϊκή της στάση ευνοείται από τους Ρωμαίους. ( Την περίοδο αυτή οφείλει την ανακατασκευή του λιμανιού της στον βασιλιά της Ιουδαίας Ηρώδη τον Μέγα, ως αντίδωρο για την μεγάλη φιλοξενία που έτυχε από τους Χιώτες περνώντας από το νησί τους ).

Κατά τους Βυζαντινούς χρόνους η Χίος εμφανίζεται ως έδρα ‘’ναυτικού θέματος’’. Γύρω στον 10ο αιώνα μ.X. κτίζεται το κάστρο της πόλης και άλλα κάστρα του νησιού, ένδειξη της φρονίδας των Βυζαντινών για την ασφάλεια της περιοχής .  Τον  11ο αιώνα κτίζεται και η Νέα Μονή με θαυμάσια ψηφιδωτά.

Οι Βυζαντινοί αδυνατώντας να υπερασπίσουν το νησί από τους Τούρκους το παραχωρούν στους Γενουάτες κι έτσι ξεκινάει  η Γενουατική κατοχή της Χίου, που διήρκεσε από το 1346 ως το 1566.

Κατά την Γενουατοκρατία οργανώνεται για πρώτη φορά με τρόπο συστηματικό η παραγωγή και το εμπόριο της μαστίχας.  Για την εκμετάλευση του προϊόντος οι Γενουάτες ιδρύουν μια εμποροναυτιλιακή εταιρεία την ‘’Μάονα’’ που μονοπωλεί πλήρως την οικονομική ζωή του νησιού .

Την περίοδο αυτή τα Μαστιχοχώρια παίρνουν μορφή φρουρίων (σήμερα σώζονται τα χωριά Πυργί, Ολύμποι και Μεστά) ώστε να προστατευτεί το μαστίχι από τους πειρατές αλλά και να ελέγχονται οι χωρικοί  για την λαθραία κατοχή ή διακίνηση του . Οι Γενουάτες ενισχύουν και ανακατασκευάζουν τα βυζαντινά κάστρα και τις βίβλες  ώστε να εποπτεύονται οι ακτές από τις επιδρομές των πειρατών ενώ για να έχουν τον πλήρη έλεγχο του εξαγωγικού εμπορίου καταργούν τα άλλα λιμάνια του νησιού και συγκεντρώνοντας έτσι όλες τις εμπορικές συναλλαγές στο λιμάνι της πόλης.

Οθωμανική περίοδος : Το 1566 η Χίος περνάει στην κατοχή των Οθωμανών κακι εξαιτίας του μοναδικού της προϊόντος, του μαστιχιού,  παραχωρούνται στο νησί πολλά προνόμια , όπως απαλλαγή από διάφορους φόρους , απαλλαγή από το παιδομάζωμα , δικαίωμα αυτοδιοίκησης κ.α.

Το εμπόριο, που άλλοτε είχαν στα χέρια τους οι Γενουάτες τώρα περνάει στα χέρια των Τούρκων αλλά και των Χιωτών.  Την περίοδο αυτή αναπτύσσεται και το εμπόριο μεταξιού και βαμβακιού και το 1722 ιδρύεται η  Σχολή της Χίου (σημερινό 1ο Γυμνάσιο ) ένα είδος Πανεπιστημίου της εποχής .

Σε σχέση με την υπολοιπη υπόδουλη Ελλάδα η Χίος απολάμβανε, ένα είδος ευημερίας.  Έτσι όταν τον Μάρτιο του 1822 συμμετέχει στον απελευθερωτικό  αγώνα των Ελλήνων ξεσηκώνει την οργή των Οθωμανών εναντίων της .  Αποτέλεσμα ήταν η περίφημη σφαγή της Χίου, που συντάραξετότε όλη την Ευρώπη. Οι κάτοικοι ξεριζώθηκαν από τον τόπο τους ενώ τα θυματα ξεπέρασαν τις 40.000 , ο τόπος ερήμωσε και τελικά το νησί μαράζωσε οικονομικά και ηθικά. , 

Την καταστροφή αυτή εκδικείται ο Ψαριανός  Κωνσταντίνος Κανάρης με την πυρπόληση της Τούρκικης ναυαρχίδας έξω από το λιμάνι της Χίου τον Ιούνιο του 1822.

Η Χίος απελευθερώνεται και ενώνεται με την Ελλάδα το Νοέμβριο του 1912 με την την άφιξη του Ελληνικού Στόλου .  Δέχεται δύο προσφυγικά κύματα από τους  Έλληνες των απέναντι μικρασιατικών ακτών το 1914 και το 1922 . Βιώνει δύο παγκόσμιους πολέμους , συμμετέχει ενεργά στην αντίσταση κατά των Γερμανών το 1940 και είναι το πρώτο Ελληνικό έδαφος που απελευθερώνεται από αυτούς στις 10 Σεπτεμβρίου του 1944.

Οι Χιώτες ξεχωρίζουν για τις εμπορικές και ναυτιλιακές τους ικανότητες ,  για τον πολιτισμό τους και την συνεισφορά τους στα γράμματα . Εδώ έζησε και δημιούργησε ο Όμηρος .

Η Χίος είναι η πατρίδα του Κοραή του Ψυχάρη , και πολλών άλλων.

Σήμερα ο πληθυσμός της είναι γύρω στις 50.000 . Από αυτούς 24.000 κατοικούν στη πόλη και οι υπόλοιποι μοιράζονται στα χωριά της.